W Jawiszowicach tak jak w Auschwitz I funkcjonowała orkiestra. Jej zadaniem było do 1943 r. akompaniowanie wychodzącym do pracy i powracającym z niej więźniom. W późniejszym okresie jej koncerty ograniczono do niedziel oraz świąt. Orkiestra grała w takim miejscu w obozie, że słuchali jej jednocześnie więźniowie, przechodnie na ulicy oraz esesmani przesiadujący na pobliskim skwerze przy piwie.      

Istnienie na terenie podobozu Jawischowitz szpitala, zwanego „rewirem”, było pewnego rodzaju iluzją. Urazy, jakich doznawali więźniowie w czasie wykonywania pracy w kopalni, zazwyczaj były poważne. Oferowana pomoc ambulatoryjna nie była w stanie ich leczyć,  a poszkodowani umierali. Lekarzami byli więźniowie. W szpitalu liczba chorych nie mogła przekroczyć 6 proc. stanu więźniów przy maksymalnym dwu tygodniowym okresie rekonwalescencji. Obsługa szpitala starała się pomagać chorym wymagającym dłuższej opieki, stosując wybiegi administracyjne.

Na terenie obozu lekarze SS cyklicznie przeprowadzali selekcję więźniów. Chorzy oraz wycieńczeni nienadający się do pracy byli kierowani do komór gazowych. Zdarzało się, że jeszcze żywi byli przewożeni do komór wraz ze zwłokami współwięźniów. Zmarłych i wyselekcjonowanych zastępowano nowymi więźniami.

Los Żydów przebywających w Jawiszowicach, tak jak w większości obozów kompleksu KL Auschwitz, ograniczał się jedynie do przetrwania dnia następnego. Mimo że  stanowili oni przeważającą większość siły roboczej, władze obozu poddawały ich antysemickim rygorom administracyjnym. W miarę możliwości osadzano ich w oddzielnych barakach, a na jednej z latryn umieszczono napis „Nur für Arier”. W szpitalu leczyli ich jedynie lekarze pochodzenia żydowskiego.     

Ewakuacja obozu nastąpiła z 18 na 19 stycznia 1945 r. w obozie zostali jedynie niezdolni do marszu. Pozostałych skierowano w dwudziestostopniowym mrozie do Wodzisławia Śląskiego. Dla wielu z więźniów była to ostania wędrówka. Tych którzy przetrwali trudy marszu załadowano do otwartych węglarek i wywieziono do KL Mauthausen, KL Buchenwald i jego podobozów.  

Na załączonych fotografiach widoczne są oryginalne obiekty byłej infrastruktury obozowej tj. latarnia oraz budynek łaźni. Znajdują się one w swych pierwotnych lokalizacjach z okresu działalności obozu.W sąsiedztwie latarni są zlokalizowane repliki dwóch figur górników, których oryginały znajdują się w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. Wspomniane oryginały wykonał więzień podobozu pochodzenia żydowskiego Jakub Markiel (Jacques Markiel). Markiel urodził się w Łodzi w 1911 r. Po ukończeniu Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie dalszą naukę kontynuował w Paryżu gdzie zastała go wojna. W 1943 r. po aresztowaniu zostaje przewieziony do KL Auschwitz, a następnie skierowany do pracy w kopalni podobozu Jawischowitz. Dzięki plastycznym zdolnościom zwolniono go z pracy w kopalni, na rzecz robót o charakterze artystycznym. Wykonywał on rozmaite elementy dekoracyjne obozu w tym wspomniane rzeźby oraz przedmioty ozdobne dla esesmanów i współwięźniów.    

Bibliografia:

Auschwitz 1940 – 1945. Węzłowe zagadnienia z dziejów obozu. Tom 1 Założenie i organizacja obozu., pod red. W. Długoborskiego, F. Pipera, Oświęcim 1995. 

Der Ort des Terrors. Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager, Band 5., pod red. W.Benz, B. Distel, München 2007.

Strzelecki A., Podobóz Jawischowitz, Zeszyty Oświęcimskie nr 15, Oświęcim 1974.