W ostatnim czasie nasza Fundacja otrzymała pod opiekę oryginalny, historyczny budynek Obozowej Kuchni/Kantyny KL Auschwitz.
Jest to kolejne, już trzecie historyczne Miejsce Pamięci przekazane naszej Fundacji, dwa poprzednie to budynek łaźni podobozu KL Auschwitz-Jawischowitz i budynek Karnej Kompani Kobiet KL Auschwitz-Bór/Budy.
Los tego niszczejącego zabytku od dawna był nam bliski i żywo się nim interesowaliśmy. Końcem 2015-tego roku rozpoczęliśmy oficjalne starania o możliwość zaopiekowania się tym budynkiem. Na wniosek Starosty Oświęcimskiego Pana Zbigniewa Starca, który został poparty przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Pana Jana Janczykowskiego – Wojewoda Małopolski Pan Józef Pilch w drugiej połowie 2016-tego roku wyraził pozytywną opinie i zgodę na podpisanie z nami umowy. Oficjalne podpisanie dokumentów na bezterminowe użyczenie Kantyny odbyło się końcem roku 2016 pomiędzy przedstawicielami naszej Fundacji a Starostą Oświęcimskim. Po sporządzeniu fotograficznej inwentaryzacji całego obiektu z dniem 1 stycznia 2017r. ten historyczny budynek wraz z terenem przeszedł pod naszą opiekę.
Obozowa Kuchnia/Kantyna KL Auschwitz to jeden z największych drewnianych obiektów o tej kubaturze w Europie (kubatura obiektu to prawie 15 000 metrów 3).
Budynek oddalony jest od bramy „Arbeit Macht Frei” obozu KL Auschwitz w linii prostej tylko o 400 m
– Rys historyczny
Plany budowy tego obozowego obiektu pojawiły się już w sierpniu 1941r., ale oficjalnie, w zachowanych obozowych dokumentach pierwsze wzmianki pojawiają się dopiero 1 listopada 1941r. i dotyczą trwającej już praktycznie w jednej czwartej inwestycji. Nie wiemy kiedy dokładnie rozpoczęto w terenie prace budowlane, które trwały aż do kwietnia 1942r. Obiekt oficjalnie oddano do użytku 18 kwietnia 1942r. choć wewnątrz trwały nadal prace adaptacyjne .
Po wyzwoleniu w 1945r., w końcowych latach 40-tych budynek przejęły Okręgowe Państwowe Zakłady Zbożowe w Krakowie, Oddział w Oświęcimiu. Po likwidacji tego przedsiębiorstwa teren wraz z budynkiem przeszedł na własność Skarbu Państwa.
– Rys techniczny
Budynek drewniany o konstrukcji barakowej, w środkowej centralnej części murowany. Na osi bocznych skrzydeł jest podpiwniczony, nad głównym centralnym wejściem na piętrze znajduje się kilka pomieszczeń, w jednym centralnym na osi sali dużego skrzydła w epoce oryginalnie znajdowały się dwa projektory filmowe. Pod nimi na parterze po zachodniej stronie głównych drzwi wejściowych zachowały się pomieszczenia dawnych ubikacji, a po wschodniej duże puste pomieszczenie.
Zachodnie duże skrzydło budynku dziś jest dużą wolną przestrzenią, niestety w 2014r. jedna z kratownic dachu uległa uszkodzeniu i spadła do wewnątrz wraz z częścią dachu. Skrzydło wschodnie dziś także jest praktycznie dużą salą, choć w posadzce widać ślady ośmiu kuchennych kotłów do gotowania, dalej przechodzi w dwie sale, a w korytarzu pomiędzy nimi znajdują się schody do piwnic. W latach już powojennych końcowy fragment tego skrzydła od strony rampy kolejowej został zdemontowany i wymurowano piętrową małą dobudówkę, która była zapleczem technicznym dla urządzeń przesypowych i przeładunkowych do składowanego w całym budynku zboża.
Wielka sala (największa część budynku) jest ogromną pustą przestrzenią na końcu której od południowej strony (w kierunku rzeki Soły) jest podpiwniczona duża scena teatralna i widowiskowa oczywiście jak przystało z budką suflera. Po opuszczeniu kinowego ekranu wyświetlano filmy z pomieszczenia na pierwszym piętrze z północnego końca sali czyli projektorowni .
Budynek Kantyny jest nierozerwalnie związany z martyrologią i więźniami byłego niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady KL Auschwitz-Birkenau. To właśnie ich wysiłkiem i rękami został zbudowany, a w czasie jego obozowego funkcjonowania był miejscem ich niewolniczej pracy.
Dyrektor Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau – Piotr Cywiński powiedział cyt.:
„Jeśli jedno Miejsce miałoby przemówić do sumienia człowieka XXI wieku, to tym Miejscem jest Auschwitz-Birkenau. Ostatni nadal czytelnie zachowany z wielkich ośrodków Zagłady. Największy z niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych.
Jeśli świat, który chcemy tworzyć, ma być światem bardziej bezpiecznym, pokojowym, przyjaznym, to wymowa autentyzmu Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau musi nadal pozostać czytelna. Przeszłości nikt już nie zmieni. Przyszłość natomiast leży w naszych rękach. Pomóż nam zachować autentyzm Auschwitz-Birkenau. Pomóż nam ostrzegać człowieka przed nim samym. Nie pozwól, by historia zamilkła. Uratuj pamięć.”
Obiekt wymaga natychmiastowej renowacji i rozpoczęliśmy już pierwsze starania o pozyskanie środków finansowych na jego zabezpieczenie i konserwacje. Każde jednak finansowe wsparcie przyspieszy rozpoczęcie niezbędnych prac konserwatorskich.
Zdajemy sobie sprawę z powagi tego przedsięwzięcia oraz odpowiedzialności jaka mu towarzyszy, jesteśmy jednak przekonani, iż właśnie nasza Fundacja, działająca tu na miejscu, lokalnie, opiekująca się już od kilku lat dwoma innymi, bardzo ważnymi pod względem historycznym Miejscami Pamięci po kompleksie KL Auschwitz-Birkenau, jest właściwą organizacją, która powinna mieć możliwość przywrócenia tego wyjątkowego obiektu do przestrzeni publicznej. Wiemy, iż przekazanie tego obiektu będzie dla nas kredytem zaufania oraz wyróżnieniem ale mamy nadzieje, iż uda nam się wspólnie z wieloma instytucjami i muzeami, które już nas poparły i chcą z nami współpracować ocalić ten wyjątkowy pod względem historycznym obiekt – Obozowej Kuchni/Kantyny KL Auschwitz by móc zrealizować w nich nasze plany i cele statutowe.
Źródło :
1. „Zeszyty Oswiecimskie 29” – Łukasz Martyniak „Kantyny Obozowe”
